Një vështrim mbi historinë e organizatës më të famshme në botë

Historia e fshehur e Organizatës së Kombeve të Bashkuara

Nga Dan Plesch

Historia e njohur për shpartallimin e nazizmit dhe themelimin e Organizatës së Kombeve të Bashkuara, është shtrembëruar. Një pamje false e së shkuarës po përdoret sot për të formatuar atë se si duhet ta shohim ne të ardhmen. Fuqitë ushtarake të aleancës fituese të kohës së luftës na ofrohen si një model për të drejtuar botën, ndërkaq utopianizmi i supozuar i OKB-së kundrohet si i paefektshëm dhe i parëndësishëm.

Ky është një shpërfytyrim i fakteve (shihni më poshtë kronologjinë). Neve na thuhet se OKB-ja ka zënë fill me nënshkrimin e Marrëveshjes më 1945. Në fakt ajo marrëveshje ishte kulmimi i përpjekjeve komplekse ushtarake dhe politike të nisura më 1941. Duke kuptuar origjinën e OKB që nga koha e luftës, na ofrohet një përkujtues shumë i fuqishëm dhe shumë i nevojshëm se OKB nuk është një aksesor liberal, por ajo është krijuar si rezultat i nevojave të forta politike realiste.

Të dhënat historike tregojnë se si Winston Churchill and Franklin D Roosevelt krijuan Kombet e Bashkuara (OKB) për të fituar njëherazi ushtarakisht dhe politikisht, dhe për të krijuar themelet e një paqeje jetëgjatë. Shprehja e tyre e parë e politikës anglo-saksone ishte në Kartën e Atlantikut më 1941; kjo përfshinte nevojën për liri, sigurinë sociale, të drejtat e punës, çarmatimin, po ashtu edhe të drejtën e vetëvendosjes, lirinë e tregut dhe të fesë. Churchilli vetë theksonte gjatë kulmimit të luftimeve më 1944 se “Kombet e Bashkuara janë e vetmja shpresë e botës”.

Në të dhënat dokumentare të viteve të luftës, referenca të panumërta tregojnë origjinën e OKB-së si një lokomotivë strategjike për fitoren e Luftës së Dytë Botërore. Dokumenti që formalizon kapitullimin nazist përmban edhe këto fjalë: “Ky Akt i Dorëzimit Ushtarak bëhet pa paragjykime, dhe nuk do të zëvendësohet prej asnjëlloj instrumenti të dorëzimit të imponuar këtu, ose në emër të Kombeve të Bashkuara, ndaj Gjermanisë…”. Presidenti Truman publikonte më 8 Maj se “Gjenerali Eisenhower më njofton që ushtria gjermane është dorëzuar para Kombeve të Bashkuara.”

Këto referenca mund të duken të çuditshme sot. Por në kohën e luftës, ishte normale të flisje për Kombet e Bashkuara që bënin luftën. Majori George B Woods, kapelan i “grupit të vëllezërve” në 82nd Airborne Division na jep një shembull për varrosjen e të vdekurve në kampin e përqendrimit të Wobbelinit. Ai shpjegon se “këto krime kurrë nuk u sqaruan derisa sa ushtritë e Kombeve të Bashkuara shkelën Gjermaninë.”

Një koalicion real

“Kombet e Bashkuara” ka qenë emri zyrtar i koalicionit që luftonte kundër fuqive të Boshtit që prej janarit 1942, kur Ruzvelti dhe Çërçilli udhëhoqën 26 shtete, duke përfshirë edhe Bashkimin Sovjetik dhe Kinën, drejt një “Deklarate të Kombeve të Bashkuara”.

Deklarata detyronte të 26 vendet të mos bënin marrëveshje paqeje të veçanta me nazistët dhe të nënshkruanin parimet e Kartës së Atlantikut për botën e pas Luftës. Marrëveshja hidhte bazat politike për kundërshtimin e ideologjisë naziste; ajo kaplloi imagjinatën e popujve rreth e qark botës, duke përfshirë edhe të riun Nelson Mandela dhe aktivistët anti-kolonialë.

Kombet e Bashkuara ishin një entitet real dhe jo një sllogan i stërholluar që i ofronte një publiku të lehtë, një premtim për paqe botërore në fund të luftës. Aleatët bënë luftën si Kombe të Bashkuara dhe krijuan organizata në emër të saj dhe të themelimit të saj. Biblioteka Britanike ka mjaft shënime të publikimeve të kohës së luftës për ose përreth Kombeve të Bashkuara. Ajo u celebrua me muzikë, lutje dhe shfaqje të ndryshme. U publikuan antologji me bëmat e “Heronjve të Kombeve të Bashkuara”.

Në Europë, gjenerali Eisenhower pranoi dorëzimin e Italisë fashiste në shtator 1943, duke deklaruar: “Armiqësitë ndërmjet forcave të armatosura të Kombeve të Bashkuara dhe atyre të Italisë kanë pushuar një herë e mirë. Të gjithë italianët që tani do të veprojnë për të dëbuar agresorin gjerman nga toka italiane, do të kenë mbështetjen dhe ndihmën e Kombeve të Bashkuara.” Menjëherë pas kësaj ai u dërgua në Britani ku filloi të bënte planet për Ditën e sulmit (D-Day). Urdhrat që iu thanë ishin që ta bënte këtë në “bashkëpunim me vende e tjera të Kombeve të Bashkuara”.

Mesazhi i Eisenhower-it për trupat që ishin nisur për lufë u kujtonte se “Kombet e Bashkuara u kanë shkaktuar gjermanëve humbje të mëdha, në beteja të hapura, trup me trup”. Madje edhe njësia mbështetëse e Shtabit Suprem të Forcave Aleate mbante një fashë dalluese që përfaqësonte paqen e ofruar për popujt e shtypur të Europës (prej nazistëve) nga ana e OKB-së.

Institucionet politike të OKB janë krijuar gjithashtu gjatë luftës. Puna e tyre mund të gjendet ende në të dhënat e organizatave të kohës së luftës dhe në arkivat e hershme të pas-luftës në OKB. Më 1942, OKB me bordin informues dhe me zyrat e organizatave u vendos në New York dhe në Londër, duke publikuar dokumente mbi masakrat e nazistëve dhe duke botuar fakte rreth përpjekjeve të Aleatëve në luftë dhe planeve për paqe. Zyra postare e New York-ut ishte e dallueshme për shkak të slloganit “Kombet e Bashkuara: Në luftë dhe në Paqe!”

Më 1943 u krijuan Komisioni i Krimeve të Luftës i OKB dhe Administrata e Rehabilitimit dhe Ndihmës e OKB. Më 1944, duke bërë plane për pas-luftën u gjet momenti që OKB të organizonte konferenca, të cilat u mbajtën në Dumbarton Oaks dhe Bretton Woods për të trajtuar çështjet financiare dhe politike.

Një titull i “Times” raporton se ekonomisti John Maynard Keynes fluturoi për në Amerikë për të krijuar “Bankën e Kombeve të Bashkuara”. Ky ishte një shembull prej mijëra referencave të kohës së luftës për OKB në faqet e “Times”, të cilat sot janë të gjetshme edhe nëpërmjet arkivës digjitale.

Më 1945 Konferenca e OKB mbi Organizimin Ndërkombëtar u çel në San Francisco, rast të cilin shërbimi postar i SHBA-ve e shenjoi me një pullë speciale dhe zarfa specialë në shenjë përkujtimi.

Një histori e harruar

Sot OKB kundrohet pothuajse në të gjitha rastet si një ornament i panevojshëm, i mbërthyer në fitoren e aleatëve. Por në atë kohë, Organizata e Kombeve të Bashkuara që u krijua në San Francisco vlerësohej si arritja kulmore e përpjekjeve të luftës...

Të dy edhe Roosevelt-i edhe Churchill-i kishin eksperienca të Luftës së parë botërore dhe kishin parë dështimin e Ligës së Kombeve. Ata nuk iu përgjigjën fashizmit me një doktrinë të luftës parandaluese dhe me neo-liberalizëm totalitar. Krejt e kundërta: bash tri javë pas sulmit të pabesë në Pearl Harbour, ata vendosën të bëjnë një agjendë e cila, në termat e sotëm modernë, do të duhej të quhej social-demokraci e krahut të majtë. Duke vepruar kësisoj ata e dinin se barrët e rënda dhe kompromiset e papëlqyeshme mund të ishin të nevojshme. Ata e kuptonin se bashkëpunimi ishte thelbësor për mbijetesën: një leksion i nxënë madje përpara shpikjes së bombës atomike. Sot ai leksion është harruar pothuajse në Amerikë dhe Britani – megjithëse jo gjithandej.

Duke ritheksuar faktin se OKB është një nevojë realiste më tepër sesa një aksesor liberal, kjo na bëhet shumë më e lehtë menjëherë kur kujtojmë se nazistët iu dorëzuan OKB-ve.

Por pse është harruar kjo histori? Unë nuk kam ndonjë përgjigje të shkoqur, por mund të ofroj disa sugjerime. Organizimi i ri i OKB donte një start të ndryshëm e të pandikuar prej eksperiencave të kohës së luftës. Shtetet e shumta të krijuara pas rënies së perandorive britanike dhe franceze e kundronin OKB-në si një organizatë të re, ndërsa origjinën e saj që prej kohës së luftës, e konsideronin pa shumë rëndësi. Çdokush e dinte që OKB ishte krijuar prej hirit të luftës; prandaj nuk kishte nevojë të mundoheshin në këtë pikë.

Dhe më e rëndësishmja, krijimi i imazheve të perandorive djallëzore armike në kohën e luftës së ftohtë donte të thoshte se as e djathta as e majta s’donte të kujtonte se ato kishin luftuar kundër Boshtit së bashku. Në veçanti konservatorët amerikanë, të cilët e kishin kundërshtuar futjen e SHBA-ve në luftën e dytë dhe nuk e mbështetën kurrë OKB-në, kanë qenë të etur për të çrrënjosur të gjitha referencat në lidhje me veprën e demokratit Ruzvelt. Në ditët e sotme, gazetarët e caktuar për të mbuluar përgatitjet e përvjetorit (të OKB) mund të ndeshen rastësisht në referencat (historike) të OKB-së dhe t’i shmangin ato sikur të ishin çudira – ose madje gabime.

Më 2005-ën, me rastin e përkujtimit të 60-vjetorit të mbarimit të LDB dhe të nënshkrimit të Kartës së OKB, rizbulimi i rolit të OKB në luftë dhe në paqe është dyfish thelbësor. Ai mund të riforcojë rëndësinë e një OKB-je moderne dhe të zhveshë autoritetin e sajuar moral që aleanca e sotme anglo-amerikane rreket të pretendojë që prej kohës së luftës.

Box

Si u nënshkrua Karta e OKB më 1945: një kronologji

Artikulli 3 i Kartës së OKB, kujton që anëtarët origjinalë të OKB janë ato shtete që kanë nënshkruar “Deklaratën e Kombeve të Bashkuara: në Washington më 1 janar 1942.

14 gusht 1941: Churchilli dhe Roosevelti përgatitën Kartën e Atlantikut mbi objektivat politikë të botës së pasluftës. Ajo përfshinte nevojën për liri, sigurinë sociale, të drejtat e punësimit, çarmatimin, vetëvendosjen, lirinë e fesë, tregun e lirë dhe një sistem të ri ndërkombëtar të sigurisë.

1 janar 1942: Deklarata e Kombeve të Bashkuara. 26 vende bien dakord për të mos bërë paqe individuale me Aksin Gjermani, Japoni dhe Itali, dhe nënshkruajnë Kartën e Atlantikut.

18 mars 1942: Gjenerali Douglas MacArthur merr komandën e forcave të OKB në Azinë jugperëndimore.

14 qershor 1942: Dita e flamurit e SHBA-ve bëhet dita e flamurit e OKB-ve në SHBA, Perandorinë Britanike e Commonwealth dhe shtete të tjera. Një paradë e madhe mbahet në Buckingham Palace me rastin e Ditës së OKB-ve.

1942: Bordi Informues i OKB krijon një organizatë që hap zyrat në New York (dhe në Londër më 1943).

Dhjetor 1942: Deklaratë e OKB-së rreth masakrave naziste kundër çifutëve në Poloni.

14 qershor 1943: Parada e ditës së flamurit të OKB. SHBA nxjerr një stampë të “Bashkohuni Kombe” me “Kombet e Bashkuara” në festimet e ditës së parë.

Shtator 1943: Italia i dorëzohet Gjeneralit Dwight D Eisenhower që vepronte për Kombet e Bashkuara.

Tetor 1943: Krijohet Komisioni Për Krimet e Luftës i OKB-së.

Nëntor 1943: Këshilli i Administratës së Rehabilitimit dhe Ndihmës i OKB-së mblidhet në Atlantic City të SHBA.

1944: Konferenca e OKB krijon Bankën Botërore dhe sistemin financiar në Bretton Woods dhe përgatit kuadrin strukturor për një organizatë të re ndërkombëtare në Dumbarton Oaks.

Shkurt 1944: Eisenhower-i urdhërohet që bashkë me Kombet e Bashkuara, të çlirojë Europën.

1944: Bullgaria, Hungaria dhe Rumania dorëzohen, duke rënë dakord që të ndalin sulmin ndaj Kombeve të Bashkuara; gjeneralët sovjetikë pranojnë dorëzimin e tyre në emër të Kombeve të Bashkuara.

1944: Liderët botërorë (Dwight D Eisenhower, Franklin D Roosevelt and Winston Churchill) mbajnë fjalime në publik dhe komente në radio duke përshkruar fitoret e ushtrive të lavdishme të Kombeve të Bashkuara.

Prill 1945: Në San Francisco çelet një konferencë e Kombeve të Bashkuara mbi organizimin ndërkombëtar; SHBA-të nxjerrin një pullë poste speciale me këtë rast

Maj 1945: Nazistët dorëzohen dhe pranojnë autoritetin e Kombeve të Bashkuara mbi Gjermaninë në Nenin IV të dokumentit të kapitullimit.

26 qershor 1945: Nënshkruhet Karta e Kombeve të Bashkuara; hyn në fuqi më 24 tetor të atij viti.

Marrë nga “www.openDemocracy.net” datë 18.05.2005

Përktheu: Neritan Kolgjini